Asmin Ayçe İdil Kaya
SES Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu
Algoritmik sansür ya da gölgeleme nedir?
Öncelikle algoritmik sansürden kastımızın ne olduğunu açıklayayım. SES Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu ile geçen haftalardaki podcast bölümümüzde de değindik bu konuya. Sosyal medyada gördüğümüz algoritmik sansür, teknoloji firmalarının belli konu veya durumlarda taraf olarak o konuyla ilgili içeriklerin yayılmasını önlemesi olarak tanımlanabilir. Bu büyük teknoloji firmaları bilerek alınan kararlarla (bu kararlar politik, ekonomik veya başka sebeplerle olabilir) bu içerikleri yayınlanması ardından kaldırabiliyor. Burada da size direkt olarak şu sebepten kaldırıyoruz demiyor, ancak topluluk kurallarını ihlal ettiğini söyleyerek yüzlerce sayfalık topluluk kuralları sözleşmesini önünüze koyuyor.
Bir diğer algoritmik engelleme durumu olan gölgeleme ise içeriklerin bilerek öne çıkarılmaması olarak tanımlanabilir. Bunu anlamak için belli konulardaki içeriklerimizin diğerlerine göre gözle görülür farkla izlenme almadığını gözlemleyerek anlayabiliriz. Örneğin normalde en az 500 izlenme alan içerik skalanız bir anda 1 ya da 2 kişiye düşüyorsa burada bir gölgeleme olduğunu söyleyebiliriz. İçeriğinizin sadece bir kişinin ana sayfasına düşmesi durumu da açıkça platformun içeriğinizi öne çıkarmadığını ortaya koyuyor.
SES Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu algoritmik sansür veya gölgeleme ile ne zaman karşılaştı?
Platformun içeriklerini sürekli ve düzenli olarak sansürleyen mecra şu an TikTok. Ya da algoritmik sansürü ve gölgelemeyi fark edebildiğimiz platform diyebiliriz. TikTok çok yeni girdiğimiz bir platform ama çok da iyi anlaştığımızı söyleyemeyiz. Çünkü platforma girdiğimizden beri, içeriklerimiz popüler konularda ve etliye sütlüye dokunmayan konular olduğunda platformun takipçi sayısıyla orantılı olarak normal veya normalin üstünde izleme alabiliyor. Ancak konu politik ve özellikle sistemi eleştiren bir yerden olduğunda sansürleme ve gölgelemeyle karşılaşıyoruz.
Hangi içeriklerimizin direk yayından kaldırıldığını söyleyebiliriz;
İlk olarak platformun TikTok’ta Akbelen ile ilgili paylaştığı bir protesto videosu yayından kaldırıldı. Ancak itiraz etmemiz sonucunda içeriği tekrar yayına alabildik ve konu Türkiye’de oldukça gündem olduğu için de izlenmesi de normal oranda seyretti.
İkinci olarak ise İran’daki Mahsa Amini protestolarını konu alan ve Mahsa Amini’nin ölüm yıl dönümünde yayınladığımız anma içeriğimizi TikTok yayından kaldırıldı. İçerikte, İran’dan bir kadınla röportaj yaparak bugün oradaki durumun nasıl olduğunu konuşmuştuk. Kullanılan görüntüler sadece protesto görüntüleriydi ve şiddet veya tetikleyici anlar içeren bir görüntü kesinlikle bulunmuyordu içerikte. Zaten bu konuda SES Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu çok hassas. Fakat içeriğin geri alınması için itiraz etmemiz ardından içeriği “hassas görüntü” statüsüyle yayına aldılar ve izlenmesi de buna bağlı olarak çok düşük kaldı.
TikTok’ta platformun diğer yayından kaldırılan içerik ise İsrail’in Gazze’deki hastaneyi bombalamasının ardından konuyla ilgili çıkarılan podcastin videosuydu. Videonun içeriği yaşanan bombalamanın sonrasındaki vahameti ve Gazze’deki son durumu anlatıyordu. Videoyu Instagram’da yayınladık ve bir sorunla karşılaşmadık ama TikTok, videoyu paylaşır paylaşmaz kaldırdı. İtiraz ettiğimizde de geri dönüş alamadık, yani video yayından tamamen kaldırıldı. Gazze’de yaşanan savaşın sosyal medya platformlarında algoritmik sansür ve gölgelemeye uğradığını başka örneklerden de duyduk, Uluslararası Af Örgütü de bu konuyla ilgili bir inceleme paylaştı. Paylaştıkları raporda şöyle diyorlar: “Filistinliler ve Filistin haklarını savunanlar tarafından paylaşılan içeriklerin, sosyal medya platformları tarafından potansiyel olarak ayrımcı içerik denetimine tabi tutulduğuna dair endişe verici bildirimler bulunmaktadır”. Biz de açıkça bu sansüre maruz kaldık, çünkü Filistin halkının yanında olduğumuzu, savaşın durması gerektiğini anlatan bir içeriğimiz TikTok tarafından yayından kaldırıldı.
En ilginç sansürlenme durumlarından biri de platformun geçen haftaki podcast videosuna geldi. TikTok’taki bu algoritmik sansür ve gölgelemeyi eleştirdiğimiz video yayından kaldırıldı. İçerikte ise maruz kaldığımız sansürden bahsediyorduk. İçerik videosunda sadece ekran kayıtları kullanmıştık ancak TikTok yine paylaşır paylaşmaz içeriği yayından kaldırdı. İtiraz ettiğimizde ise geri dönüş alabildik ve TikTok içeriği tekrar yayına soktu. Ancak işin bir diğer tarafı, yayına girdikten sonra da içeriğin gölgelemeye uğradığını düşünüyoruz, çünkü içeriğin izlenme sayısı normal izleme sayılarımızın 4 kat altında kaldı.
Tüm bu durumlarda açıkça fark ettik ki TikTok özellikle politik konulardaki eleştirel içeriklere çok sıcak bakmıyor ve yayılımını engellemek istiyor. Doğrudan şunu destekliyorlar demek ne kadar doğru olur bilinmez ancak alternatif, feminist veya barışçıl fikirleri desteklemedikleri çok açık…
Karşılaştığımız gölgeleme durumlarından bazılarını paylaşmak gerekirse;
İlk gölgeleme durumundan bahsetmeye HPV aşılarıyla ilgili çıkardığımız içeriğin öne çıkarılmaması ile başlayabiliriz. Platformun takipçi sayısına oranla ortalama izlenme oranları 200-300 bandındayken HPV aşısının ücretsiz olmasını talep ettiğimiz TikTok içeriği 29 izlenme aldı.
Bir diğer gölgeleme yapıldığını düşündüğümüz içerik, Türkiye’nin kadın voleybolundaki başarısının ardından kız çocuklarının spora erişimindeki zorlukla alakalıydı. İçeriğin izlenmesi çok komik bir şekilde 4’te kaldı. Eğer içerik ana sayfaya düşmüş olsaydı, normal olarak izlenme oranının yine 200-300 bandında olması gerekti.
En son gölgeleme yaşadığımız durum ise Fidan Ataselim’in 12 Kasım’daki büyük kadın yürüyüşüne olan çağrısıydı. TikTok’ta bu çağrı videosunu paylaştık ve ardından yine sadece 4 izlenme aldı. TikTok bu içeriği öne çıkarmadı.
TikTok’taki gölgeleme durumları da yine politik konuları ele aldığımız içeriklere uygulandı diyebiliriz. Ancak içeriklerde “topluluk kuralları”nı ihlal edecek bir şey bulamadıkları için TikTok’un içeriklerimizi gölgelendiğini düşünüyoruz. Çünkü silecek bir sebep bulamıyorlarsa kimseye göstermemeyi tercih ediyorlar. Yine aynı şekilde sistemi ve egemen politikayı eleştiren içeriklerin görüntülemelerinin düşük olduğunu gözlemliyoruz, bu da sistemli olarak algoritmaya müdahale edildiğini gözler önüne seriyor.
Böyle bir mecrayı kullanırken de yaşadığımız algoritmik sansür ve gölgelemeyi duyurmaya çalışmaktan ve insanlara sosyal medya platformlarında neyi ne kadar gördüklerinin oldukça taraflı olduğunu hatırlatmaya çalışmaktan başka yapacak bir şey kalmıyor. Platform olarak da çözümü de bu alanda eleştirel içerikler üretmekte ve insanlara ulaşabildiğimiz her mecrada duyurmaya çalışmakta buluyoruz.
