Bütün yasakları yasakla!

Türkiye, 2018’in 7,5 ayını Olağanüstü Hal (OHAL) uygulaması altında geçirdi. Toplam 729 gün süren ve bu süre zarfında her üç ayda bir gözden geçirilerek yedi kez uzatılan OHAL, 19 Temmuz 2018’de kaldırıldı. Ancak Resmî Gazete’de 31 Temmuz 2018’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7145 sayılı yasa ile, özgür ifadenin engellenmesini ve her alanda sansürü kolaylaştıran uygulamaların birçoğunun OHAL sonrasında da devamı sağlandı, fiilen “sürekli OHAL” ya da bir nevi “olağanlaştırılmış OHAL” evresine geçildi.

P24’ün derlediği listeye göre, 31 Aralık 2018 itibariyle en az 161 medya çalışanı cezaevinde. OHAL süresince yayımlanan KHK’larla kapatılan 15 haber ajansı, 20 televizyon, 25 radyo, 70 gazete, 20 dergi ve 29 yayınevine ek olarak  8 Temmuz 2018 Pazar günü yayımlanan 701 sayılı KHK ile Özgürlükçü Demokrasi, Halkın Nabzı ve Welat gazeteleri ile Avantaj TV de kapatıldı.

Aralık 2017 – Ekim 2018 tarihleri arasında İçişleri Bakanlığı’nın yayınladığı resmi verilere göre; terör örgütü propagandası yapan, bu örgütleri öven, terör örgütleri ile iltisaklı olduğunu alenen beyan eden, halkı kin, nefret ve düşmanlığa sevk eden, devlet büyüklerine hakaretlerde bulunan, devletin bölünmez bütünlüğüne ve toplumun can güvenliğine kast eden, nefret söylemleri içeren toplam 28.544 sosyal medya hesabı ile ilgili çalışma yapıldı, tespit edilen toplam 12.423 kişi hakkında da yasal işlem yapıldı.

Kültür Bakanlığı’nca Eser İşletme Belgesi’nin festival gösterimleri için zorunlu koşulmasına son yıllarda sinema alanında sansürü sistematikleştirmenin ilk adımı dersek, yeni internet yasasıyla Blu TV, Netflix, Youtube kanalları gibi internet platformlarının RTÜK tarafından denetlenecek olması, ayrıca sinema, oyun ve televizyonda tütün ürünleri gösterme yasağıyla genişleyecek bu sansüre ek olarak, yeni yılda “filmlerin ticari dolaşıma veya gösterime sunulmasından önce değerlendirilmesi ve sınıflandırılması”nı kapsayacak yasa taslağının yürürlüğe girmesi söz konusu.

Türkiye’de Kürtçe kitap yayımlayan ilk yayınevi olan ve 23 yıldır yayın hayatını sürdüren Avesta Yayınları’nın 13 kitabı “terörle mücadele” kapsamında toplatıldı.Aram Yayınları’nın ise 2016 baharından bugüne 89 kitabıyla ilgili yasak kararı var.

Cumartesi Anneleri’nin Galatasaray Meydanı’ndaki buluşması 700. hafta eyleminden bu yana yasak. 25 Kasım Kadına Şiddete Karşı Mücadele ve Dayanışma Günü,  Maraş Katliamı’nın 40. yıl dönümü, 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü gibi eylemler ve etkinlik programları da yıl boyunca pek çok kentte yasaklandı. Üniversite yönetimleri de valilik yasaklarını gerekçe göstererek ya da keyfi yasaklarla bünyesindeki pek çok etkinliği iptal etti. Cerattepe İçin Artvin Buluşması, Hangi İnsan Hakları Film Festivali’nin Diyarbakır programı, Kazım Koyuncu anması gibi muhalif etkinlikler, konser ve festivaller de valilikler tarafından yasaklandı.

Yolcu Tiyatro oyuncularından Cenk Dost Verdi sosyal medya paylaşımları aracılığıyla örgüt propagandası yapma suçlamasıyla 10 ay 15 günlük hapis cezasına çarptırıldı.  Verdi, haziran ayından bu yana cezaevinde. Müzisyen Ferhat Tunç “örgüt propagandası” suçlamasıyla ertelemesiz 1 yıl 11 ay 12 gün; Zuhal Olcay, Cumhurbaşkanına hakaret gerekçesiyle 10 ay;  Suavi, “cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla 11 ay 20 gün; Erdal Güney, ‘babacığım’ ifadesi yer alan şarkısı nedeniyle yine “cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı. Yılın son günlerinde ise Metin Akpınar ve Müjdat Gezen’e bir TV programında “Cumhurbaşkanı’na hakaret, darbeye çağrı ve ölüm tehdidi”nde bulundukları gerekçeleriyle soruşturma açıldı. İki oyuncu adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

Başta Levent Üzümcü ve Barış Atay olmak üzere muhalif tiyatrocular ile Kürt tiyatroları, oyunlarına Türkiye’nin pek çok kenti ve sahnesinde yer bulamadı.

OHAL sonrasında Kürt kentlerine atanan kayyımların icraatleri 2018’de de heykel yıkmak, kültür merkezi kapatmak ya da adını değiştirmek gibi hafıza silme çalışmalarıyla geçti.

Çukur adlı dizide, önce bir öpüşme sahnesi sansürlendi, ardından Mehmet Güreli’nin Ömer Hayyam dizelerinden bestelediği Kimse Bilmez şarkısında geçen “şarap” sözcüğü sansürlendi. Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz adlı dizide rol alan Deniz Çakır, “alkol aldığına dair görüntülerin medyaya yansımasından rahatsız olan” yapımcı Raci Şaşmaz tarafından dizinin kadrosundan çıkarıldı. RTÜK, Kadın adlı dizide “çarpık ilişkilerin konu alındığı” ve bu durumun “toplumun milli ve manevi değerlerinin, genel ahlakın ve ailenin korunması” ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle FOX TV’ye idari para cezası verdi. Ali Atay’ın yönettiği 2017 yapımı Ölümlü Dünya adlı filmi 2018’deki döviz artışı sürecinde ekrana taşıyan ATV ise filmde geçen “Dolar olmuş 4 lira” repliğini sansürledi. Yılın TV’deki sansür olayı ise TRT1’de gösterilen Terminatör: Genesis filminde kadın gölgesinin mozaiklenmesi oldu.

Gezi eylemlerini organize ve finanse ettiği ileri sürülen Osman Kavala’yla birlikte hareket ettikleri” gerekçesiyle aralarında Prof. Betül Tanbay, Prof. Turgut Tarhanlı, Anadolu Kültür’den Yiğit Ekmekçi, Ali Hakan Altınay, Asena Günal ve Meltem Aslan’ın da bulunduğu 13 sivil toplumcu ve akademisyene yönelik düzenlenen operasyon kapsamında gözaltına alınan isimler ifadeleri alındıktan sonra serbest bırakılırken insan hakları savunucusu Yiğit Aksakoğlu tutuklandı. İş insanı Osman Kavala’ya yönelik soruşturma kapsamında yurtdışı bağışlarıyla Gezi eylemlerine destek sağladığı iddiasıyla gündeme gelen ve iktidar yanlısı medyada hedef gösterilen Açık Toplum Vakfı, operasyonun ardından Türkiye’deki faaliyetlerini durdurma kararı aldı. Oyuncu Memet Ali Alabora hakkında da Gezi Parkı eylemleri gerekçe gösterilerek “yakalamaya yönelik tutuklama kararı” çıkarıldı.