İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), koronavirüs sürecinde kültür-sanat alanında ortaya çıkan ihtiyaçları ortaya koyan ve öneriler sunan “Pandemi Sırasında Kültür-Sanatın Birleştirici Gücü ve Alanın İhtiyaçları” başlıklı bir politika metni yayınladı.
Metinde pandemi sırasında dünyada yaratıcı sektörler için ne tür destek mekanizmaları geliştirildiği, Türkiye’de kültür ve sanat alanlarındaki kamu desteğinin ne durumda olduğu ve ihtiyaçların ne olduğu kapsamlı bir şekilde anlatılıyor. Politika metninin son bölümünde ise alınması gereken tedbirlere ve gerekli destek mekanizmalarına dair öneriler sıralanıyor.
Metindeki önemli başlıklar ve bilgilerden bazıları şu şekilde:
DÜNYADA YARATICI SEKTÖRLERE YÖNELİK DESTEKLER
Metinde yaratıcı sektörlerin faaliyetlerine devam edebilmeleri için; hükümetler, filantropik kuruluşlar, kültür kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının yaptığı çalışmalardan bahsediliyor.
Bu noktada en çarpıcı örneklerden biri de hükümetlerin kültür- sanat, medya ve yaratıcı sektör çalışanları için sağladığı ekonomik teşvik ve destek modelleri olarak anlatılıyor. Kültür- sanat alanına yatırım yaparak; kredi imkânlarıyla yeni fonlar geliştirerek, hibe programları yaratarak destek olan kurum ve ülkeleri de buradan öğrenmek mümkün oluyor.
Başta ABD ve Almanya olmak üzere, birçok ülke kültür-sanat alanı için ödenek ayırdığını duyurmuştu. Bu örneklere de yer verilen metinde, ABD hükümetinin açıkladığı teşvik paketinde kültür-sanat sektörüne 307,5 milyar dolar, Almanya hükümetinin de medya ve yaratıcı sektör çalışanları da dâhil olmak üzere küçük işletmelere 50 milyar EUR ayırdığını duyurdu.
İKSV’nin bu metninde hükümetlerin çalışanlar için yardım düzenlemeleri de yaptığı belirtiliyor. Hazırlanan yardım paketlerine dair verilen birçok örnek arasında Finlandiya Kültür Bakanlığı ve Sanatı Destekleme Merkezi’nin duyurduğu, kültür-sanat çalışanlarına Nisan ayında dağıtılacak yaklaşık 1,5 milyon EUR’luk yardım da var.
Ülkeler tarafından atılan önemli adımlardan bir diğerinin de yaratıcı sektörler için oluşturulan acil durum fonları olduğu ifade edilen metindeki dikkat çeken örnekler arasında müzik sektörü için 11,5 milyon EUR, performans sanatları sektörü için 5 milyon EUR, yayıncılık sektörü için 5 milyon EUR, görsel sanatlar için 2 milyon ve sanat galerileri için 2 milyon EUR’luk acil durum fonu oluşturan Fransa yer alıyor. Onun yanısıra projeleri ertelenen kültür çalışanlarına destek vermek için oluşturduğu Kriz Fonu’ndan, salgın sebebiyle işlerini kaybedenlere Nisan ayından başlayarak üç ay boyunca yaklaşık 230-470 dolar arasında hibe vereceğini açıklayan Hırvatistan Kültür Bakanlığı da buradaki örnekler arasında…
TÜRKİYE’DE KÜLTÜREL ALANDA KAMU DESTEĞİNE İLİŞKİN MEVCUT DURUM
İKSV’nin yayınladığı politika metni, Türkiye’de koronavirüs salgını sırasında kültür-sanat sektörü ve yaratıcı endüstrilere yönelik hazırlanan destek paketleri ve tedbirleri de özetliyor.
Türkiye’de alınan tedbirlerin önemli bir kısmının 18 Mart 2020 tarihli Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi kapsamında, kültür ve sanat kurumlarının kredi, anapara, vergi, faiz gibi ödemelerinin ertelenmesi ve kurumlara sağlanan indirimler olduğu görülüyor.
Metinde ayrıca, TC Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un açıkladığı, kültür ve sanat alanında faaliyet gösteren kurumlar olan sinema, tiyatro, matbaa, kitap, dergi, süreli yayın, gazete, etkinlik ve organizasyon gibi işletmeleri kapsayan tedbirler de yer alırken, Oyuncular Sendikası ve Tiyatro Kooperatifi’nin, 14 Mart 2020 tarihinde TC Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yaptığı görüşmelerin ve sunulan önerilerin açıklanan bu tedbirlere yansımış olduğu ifade ediliyor.
Açıklanan tedbirlerden bazıları şu şekilde:
-“Bakanlığa bağlı olarak dışarıdan hizmet alımı şeklinde yevmiye ile çalıştırılan üç bine yakın sanatçı, Ocak ayı itibariyle sözleşmeli personel statüsüne alınarak bu dönemde de maaş almaları sağlanmıştır.”
-“Özel tiyatroların 2019-2020 sezonuyla ilgili destek verilen projelerine ilişkin olarak, sahnelerin kapatılması nedeniyle, özel tiyatroların, destek proje anlaşmalarındaki taahhütlerini yerine getirme imkânları bulunmamaktadır. 2019-2020 sezonu için taahhütlerini tamamlama şartı kaldırılmış olup, taahhütlerini tamamlamasalar dahi, taahhüt edilen ödemeler gerçekleştirilecektir.”
-“2020-2021 sezonu için özel tiyatroların proje destekleriyle ilgili limitleri yükseltilmiş ve başvuracak tiyatro sayısı artırılmıştır. Ayrıca, finansmana erken erişim ihtiyaçlarına yönelik 2020 için başvurular Temmuz başına,
ödemeler de Eylül başına çekilmiştir.”
-“Özel tiyatrolar ile yapılan görüşmeler sonucunda; sahne kapasiteleri, SGK’lı personel sayısı ve sanatçılarıyla orantılı teşvik paketleri tasarlanmaya başlanmıştır.”
-“Müzik, sinema, ilim-edebiyat, güzel sanatlar ve radyo-televizyon sektörlerinde; eser sahipleri ile yapımcı ve yayınevlerinden oluşan 27 meslek birliğinin 2020 yılı destek tutarları %50 oranında artırılmıştır.”
TÜRKİYE’DE KÜLTÜREL ALANDA İHTİYAÇ DUYULAN TEDBİRLER
Metnin son bölümünde Türkiye’de kültür ve sanat alanına yönelik alınması gereken tedbirler ve ihtiyaçlar sıralanıp öneriler dile getirilmiş. İKSV’nin sunduğu önerilerde sağlanan desteklerin kapsamının ve sürelerinin geliştirilmesi, desteklerin alanda faal olan aktörlerin ihtiyaçları doğrultusunda oluşturulması ve birçok örnekte de bahsi geçen acil durum fonu oluşturulması ihtiyacı öne çıkmış.
Metinde sunulan önerilerden bazıları şu şekilde:
-“Merkezi yönetim tarafından kültür-sanat alanını doğrudan hedefleyen, kendisine özgü ihtiyaçları gözeten, odaklı ve tüm disiplinleri kapsayıcı destek mekanizmaları oluşturulmalıdır.”
-“TC Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın sanatsal faaliyetler düzenleyen kurumlara ve vergi mükelleflerine yönelik olarak açıkladığı, kredi ve vergi ertelemeleri gibi kolaylıkların süresi ve kapsamı genişletilmelidir.”
-“Sözü edilen destek mekanizmaları, alanda faaliyet gösteren kurumların yanında, işleri sekteye uğrayan, özleşmeleri iptal edilen bağımsız kültür çalışanları, sanatçılar ve tasarımcılara yönelik teşvik paketleri veya tek seferlik kamu desteklerini de kapsamalı, bunların başvuru ve kabul süreçleri mümkün olduğunca kolaylaştırılmalıdır.”
-“Merkezi ve yerel yönetimler, kültür-sanat alanına ve yaratıcı endüstrilere yönelik tedbirleri, alanda faal olan özel sektör destekli veya bağımsız kültür kurumları, vakıflar, dernekler, sendikalar, kooperatifler, meslek birlikleri, bağımsız inisiyatifler ve sanatçılar ile tasarımcıların öncelikleri doğrultusunda almalıdır. “
-“Kamu ve özel sektör eliyle, bu döneme özel, kültür-sanat alanına yönelik acil durum fonları oluşturulmalıdır.”
İKSV’nin yayınladığı politika metninin tamamına ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
