Freemuse’un hazırladığı Sanatsal Özgürlüğün Durumu 2019 Raporu dünyadaki sanatsal özgürlük ihlallerinin, bu konuya dair hukuki ve siyasi gelişmelerin izlenip, belgelendiği ve irdelendiği araştırmaya dayanarak oluşturuldu. 2018 yılı boyunca 80 ülkede gerçekleşen 673 vakanın ele alındığı raporda Türkiye’ye de geniş yer ayrıldı.
Freemuse’un raporu, sosyal medya paylaşımlarından dolayı “terör örgütü propagandası” yapmak suçundan yargılanan ve 1 yıl 11 ay 12 gün hapis cezasına çarptırılan sanatçı Ferhat Tunç’un şu sözleriyle başlıyor:
“Bu muhalif gruplara verilen bir ‘sessiz durun’ mesajıdır: Yazmayın, çizmeyin, konuşmayın ve bu mesaja uyun. Bu açık bir şekilde muhalif olan bütün entelektüellere ve sanatçılara bir tehdittir. Bu tehdidin mümkün olmamasını sağlamak bizim elimizde. Şartlara ve iktidara göre hareket etmektense, düşünce özgürlüğünü ve demokrasiyi tereddüt etmeden ve korkmadan savunacağız.”
Rapordan başlıklar:
Rapora göre Türkiye, 2018’de 9 sanatçıya hapis cezası verilmesi sonucu, İspanya ve Rusya ile beraber Küresel Kuzey ülkeleri arasında en çok sanatçıyı hapis cezasına çarptıran ülkelerden biri oldu. 2018’de Türkiye’ de 30’dan fazla sanatçı ve kültür çalışanı tutuklandı veya gözaltında kaldı.
Freemuse raporda, tartışmalı bazı kanunların birçok ülkede, sanatçıları susturmak için kullanıldığını belirtti. Türkiye’de de tartışmalı kanunlardan olan TCK‘nın 299’uncu maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı’na hakaret suçlamasıyla dört sanatçı gözaltına alındı ya da hapis cezası aldı.
Raporda, birçok ülkede terörizmle mücadele yasalarının sanatsal ifade özgürlüğünü tehdit ettiğinden bahsedilirken, 9 ülkenin bu kanunları sanatçılara karşı kullandığı belirtildi. Türkiye’de özellikle 15 Temmuz 2016’dan sonra OHAL uygulamalarıyla durumun daha da vahim bir hal alarak sanatçıların Terörle Mücadele Kanunu altında yargılanmaya başlandıkları ve 13 sanatçının terör örgütü üyesi olmaları ya da örgüt propagandası yapmaları iddialarıyla yargılandıkları belirtildi.
Bu sanatçılardan en az beşi Fethullah Gülen Cemaati üyesi olmak ile suçlanıyor. Raporda bu suçlamayla hapis cezası alanlardan Ahmet Altan ve Mehmet Altan’dan bahsediliyor. Ahmet Altan’a Gülen hareketine üye olması suçlamasıyla müebbet hapis cezası verilmiş, sonrasında PKK propagandası yapmak ve Cumhurbaşkanı’na Hakaret suçlamalarıyla cezasına neredeyse 6 yıl daha eklenmişti.
Raporda Gülen hareketine üye olmakla suçlanan ve hapis cezası verilen sanatçılardan bir başkası olan Ali Avcı’dan da bahsedildi. Mahkeme, Avcı’nın yönettiği Uyanış filminde Cumhurbaşkanı Erdoğan’a silah doğrultulmasından dolayı Avcı’nın terörist örgütün amaçlarına hizmet ederek kamunun algısını bu yönde yönettiği hükmüne varmıştı.
Şarkıcı Mabel Matiz’in de FETÖ’yle bağlantısı olduğu iddiasıyla hakkında soruşturma başlatılmıştı. Klibinde kullandığı Amerikan Dolarlarının Gülen destekçilerinin kullandığı bir işaret olduğu iddia edildiği Freemuse raporunda yer aldı.
Rapor’da bahsi geçen ve 2010’da Freemuse ödülünü kazanmış olan Ferhat Tunç’a ise sosyal medya paylaşımlarında PKK propagandası yaptığı gerekçesiyle 12 yıla yakın hapis cezası verildi. Ferhat Tunç, aynı zamanda halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek ve Cumhurbaşkanı’na hakaret etmek iddialarıyla yargılanmakta.
Raporda Alman-Kürt sanatçı Hozan Cane’den de bahsediliyor. Cane’ye sosyal medya paylaşımlarından dolayı terörist örgüt üyesi olmak suçundan 6 yıl hapis cezası verilmişti.
Bu isimlerin yanında, raporda Türkiye’de, kadın, LGBTİ ve azınlık sanatçılarının ürettiği ya da bu meseleler ile ilgili üretilen işlerin de özellikle hedef alındığı belirtiliyor. Ayrıca 60 ülkeden müzik, görsel sanatlar, film, tiyatro, edebiyat ve dans alanlarında uygulanan 286 sansür vakasının 10 tanesi Türkiye’den toplandı. Raporun tamamında 2018 yılı boyunca 80 ülkede gerçekleşen 673 vaka ele alındı.
Sonuç olarak Freemuse’un raporunda Türkiye, sanatsal ifade özgürlüğünün ihlal edildiği, sanatçıların yargılandığı, gözaltına alındığı, hapis cezasına çarptırıldığı ve sansürlendiği ülkeler arasında ön sıralarda yer alıyor.
Raporun tamamına bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Derleyen: Sumru Tamer
