KÜLTİGİN KAĞAN AKBULUT
İfade Özgürlüğü Derneği tarafından hazırlanan Türkiye’de erişim engeli getirilen web siteleri, haber ve sosyal medya içeriklerinin derlendiği BM 2020 Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması Kapsamında Hazırlanan Türkiye Raporu ve Tavsiyeler başlıklı rapor Kasım ayında yayınlandı. Rapora göre Türkiye’de erişimi engellenen site sayısı Ekim ayı itibariyle 288 bin 310’u buldu.
Raporda ayrıca 2014 senesi itibariyle 48.000’den fazla URL bazlı erişim engelleme kararı verilirken, 150.000 URL kişilik haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle erişime engellendiği belirtildi. Raporda kişilik haklarının ihlal edilmesine ilişkin URL bazlı erişim engelleme tedbiri düzenleyen 5651 sayılı Kanunun 9. maddesine yapılan ekleme ile 2014 Şubat ayında yürürlüğe girdiğinden beri, İFÖD’ün 7334 haberin URL bazlı olarak erişime engellendiğini tespit ettiği vurgulandı. Engellenen haber içeriklerinin çoğunun siyasi liderlere, hükümete ve devlet kurumlarına yönelik eleştirilerden oluştuğu not edilirken, bu haberlerin herhangi bir hukuk veya ceza davası da açılmayarak erişime engellenmesi koruma tedbiri yöntemi kullanıldığı ve içeriklerin süresiz bir şekilde engelli kaldığı belirtildi. Raporda en çok sırasıyla Hürriyet, Sabah, T24, Sözcü ve Cumhuriyet’teki haberlere engel getirildiği aktarıldı.
Raporda ayrıca birçok BM üyesi devlet tarafından 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine ilişkin Kanununun “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ifade özgürlüğü ve özel hayatın gizliliğine ilişkin içtihatları da dahil olmak üzere uluslararası ve Avrupa standartlarına göre uyarlanması” tavsiye edilmesine rağmen Türkiye’nin, erişime engelleme rejimini Mart 2015 tarihi itibariyle 5651 sayılı Kanuna “Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi” başlıklı 8/A maddesini yürürlüğe koyarak genişlettiği belirtildi. Ayrıca “8/A maddesi kapsamındaki kararlar genellikle Kürt ve sol haber sitelerini olduğu kadar pek çok Kürt gazeteci, aktivist ve muhaliflerle bağlantılı sosyal medya hesaplarını ve içeriklerini hedeflemektedir” denildi. Rapora göre Ekim 2019 itibariyle erişim engeli bulunan 288 bin 310 siteden 145 bin 648’ine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), 115 bin 167’sine de kapatılan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) tarafından engel getirildi. Wikipedia’nın da Türkiye’de 8/A maddesi kapsamında 29.04.2017 tarihinden itibaren erişime engellenen siteler arasında yer aldığı hatırlatıldı.
Raporun sonunda İfade Özgürlüğü Derneği tavsiye olarak şunları listeledi;
- Vikipedi gibi uluslararası platformlara İnternet erişiminin engellenmesinin durdurulması;
- İnternete ilişkin mevzuatların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ifade özgürlüğüne ilişkin içtihatları da dahil olmak üzere uluslararası ve Avrupa standartları ile uyumlu hale getirilmesi,
- İnternete ilişkin mevzuatın, İnternete erişimin engellenmesi hususunda çeşitli idari kurumlar yerine sadece mahkeme ve hakimlere yetki verilmesinin sağlanması;
- Erişim engellenmesi kararlarının kapsamı daraltılarak kararların sadece belirli içeriklerin URL’lerine yönelik olması ve tüm İnternet sitesine erişimin engellenmesinin önüne geçilmesinin sağlanması; aynı zamanda bu kararların süresiz değil sınırlı zaman aralığı için verilebilmesinin sağlanması;
- 5651 sayılı Kanunun erişime engellenmeye ilişkin maddelerinin ifade özgürlüğü kapsamında bilgiye erişme, yayma hakları açısından yürürlükten kaldırılması.
Raporun tamamına web sitesinden erişilebilir.
